Laurens Janszoon Coster

Kunstenaar: Gerrit van Heerstal

Adres: Prinsenhof

Wijk: Oude Stad

Jaar: 1722

Laurens Janszoon Coster wordt in Haarlem genoemd als uitvinder van de boekdrukkunst. Costers betrokkenheid is voornamelijk gebaseerd op mondelinge overlevering uit de zestiende eeuw. Volgens de overlevering deed Coster de uitvinding bij toeval in het stadsbos de Haarlemmerhout, toen hij stukjes beukenschors in de vorm van letters sneed, die op het moment dat ze op de grond vielen een afdruk in het zand achterlieten. Maar de pers als 'machine' bestond al eeuwen en dat daarmee teksten gedrukt konden worden, was in de vijftiende eeuw bekend en gebruikelijk. Dit verhaal is dus waarschijnlijk fictief. Toch telt Haarlem meerdere gedenktekens voor Coster, en het beeld op de huidige Prinsenhof is hiervan de oudste.

In 1722 werd het beeld van Coster opgericht door het voormalig Geneeskundig Genootschap in de net aangelegde stadskruidentuin of Hortus Medicus. Het stenen beeld is gemaakt door de 18e eeuwse beeldhouwer Gerrit van Heerstal, naar ontwerp van de bekende etser, prententekenaar, schilder, illustrator en advocaat Romeyn de Hoogh (1646-1708). Van Heerstal gaf Coster als attributen de letter A als symbool van het alfabet en een boek als resultaat van zijn uitvinding, en kroonde hem met lauweren. Op de linkerzijde van de sokkel is een reliëf aangebracht van Coster die stukjes boomschors in de vorm van letters snijdt en op de rechterzijde zien we een reliëf dat Costers drukkerij afbeeldt.

In 1801 werd het beeld verplaatst naar de Grote Markt. Op 16 Juli 1856 tijdens het Laurens Janszoon Costerjaar, werd het stenen beeld teruggebracht naar zijn oude plek op het Prinsenhof. Op de Grote Markt werd in dat jaar het bronzen beeld van Louis Royer onthuld dat er nu nog staat.

Dr. Jacobus van Zanten (1658-1750) – Haarlemse arts (Medicinae Doctor), geleerde vertaler en leraar bij de doopsgezinden (stichtte met zijn nalatenschap het naar hem genoemde Fonds) – schreef een Latijns lofdicht voor het beeld van Coster, dat aan de achterkant van de sokkel werd aangebracht (inmiddels onleesbaar) – de vertaling ervan luidt:

Laat ieder die hier staat weten waarom Coster hier wordt aanschouwd, omkranst met de laurier van Apollo:

dit was het ereteken voorbehouden aan helden, wier leven alom bekend was, hetzij door daden hetzij door kunstvaardigheid.

Voor de volledige tekst op de sokkel in het Latijn met vertaling klik hier

Fotogalerij

Locatie kunstwerk